Als je volgend seizoen net als ik vooral als luie tuinder door het leven wilt gaan, is de herfst de tijd om je handen vies te maken! Veel mensen denken dat het nu de herfst er aan komt over is met het tuinwerk. Maar het najaar is juist de ideale tijd om dingen aan je tuin te doen. En met de Indian Summer herfstdagen van dit jaar is dat helemaal niet zo’n straf.
Ik heb zelf de permacultuurreputatie van luie tuinder heel goed waargemaakt dit jaar. Ik heb maar weinig uren aan m’n tuin besteed. En dus ook minder verse groenten geoogst helaas. Want voor de eenjarige groenten moet je toch wel regelmatig in de tuin te vinden zijn. Maar gelukkig zijn er dan nog de vaste planten die elk jaar trouw weer oogst produceren. En die vaste planten kun je het beste in het najaar planten.
Frambozenfiasco
Alhoewel, trouw… Helaas viel mijn frambozenoogst dit jaar nogal tegen. Raar, want de struiken hangen wel vol met mooie rode frambozen. Maar mijn frambozen zijn dit jaar  bezet door de larven van de frambooskever. Hele kleine wormpjes die in de framboos zitten en het eten een stuk minder aantrekkelijk maken.. Al zouden die wormpjes in principe een prima eiwitbron zijn ;-). Voordat ik had opgezocht wat die wormpjes precies waren heb ik al heel wat aangetaste frambozen teleurgesteld op de grond gegooid. Not smart! De wormpjes worden namelijk kevers en dan heb ik volgend jaar weer hetzelfde probleem… Beter kan je de frambozen plukken en buiten de tuin weggooien. Of voor de dappere zielen in een bak water leggen en alsnog opeten (de wormpjes drijven dan naar boven).
1. Vaste planten (ver)planten
Vaste planten hebben, zoals de naam al doet vermoeden, een vaste plek in de tuin in tegenstelling tot de eenjarigen die je elk jaar opnieuw moet zaaien of planten. De meeste van de groenten die we gewend zijn te eten zijn eenjarigen zoals sla, wortels, broccoli, courgette, spinazie etc. Maar in een permacultuurtuin gebruiken we juist graag veel vaste planten omdat dat minder werk kost.
Fruit is daar een goed voorbeeld van. Fruitbomen en bessenstruiken vragen weinig zorg en leveren wel elk jaar oogst (als je geen last hebt van een of andere plaag dus…). Bekende fruitsoorten (die trouwens heel veel kunnen schelen in de portemonnee!) zijn frambozen, (doornloze) bramen en rabarber. Minder bekend zijn misschien:
- Japanse wijnbes: doet het als een tierelier en geeft een zee aan friszure vruchtjes in de zomer, heeft in de herfst mooie rode takken
- Tayberry/loganberry: kruisingen van braam en framboos
- Jostabes, kruising tussen zwarte bes en kruisbes, sterke, makkelijke plant
- Blauwe bessen doen het prima als ze op zuurdere grond staan (voeg eventueel wat turf toe). Of kies voor de honingbes die ook blauwe vruchtjes geeft, maar familie is van de kamperfoelie.
Vaste kruiden: Behalve de eenjarige (of eigenlijk tweejarig) kruiden zoals basilicum, koriander en dille, zijn er ook de vaste kruiden die ’s winters lekker blijven staan en nog wat smaak en groen aan je tuin geven: rozemarijn, tijm, salie en oregano. Er bestaat ook een vast bonenkruid (winter- of bergbonenkruid). En ideaal voor in de soep is lavas (maggiekruid), een behoorlijk grote vaste plant. Zorg dat deze kruiden dicht bij je keuken staan, want geloof me, ’s winters heb je geen zin om ver je donkere tuin in te lopen. Ook leuk om ’s winters in de buurt van je keuken te hebben is een echte laurier (laurus nobilis) om je soepen op smaak te maken.
Wat betreft groenten is de keus aan vaste planten beperkter. Maar ze zijn er wel! Bekende permacultuurplanten zijn bijvoorbeeld eeuwig moes (een vaste koolsoort), brave hendrik (een soort spinazie) of de etage-ui. Maar ook knollen als aardperen, oca of knolcapucien (zie Top 5 eetbare bostuinplanten) kan je eigenlijk als vaste planten beschouwen. Want de knollen die je in de grond laat zitten lopen het volgende jaar gewoon weer uit (ze worden daarom ook wel als woekeraars gezien, maar dat betekent eigenlijk dat je ze gewoon niet genoeg gegeten hebt ;-). Ik ben dan ook erg content met mijn aardperen (die nog in de grond zitten, maar de planten waren dit jaar gigantisch met mooie gele bloemen!) en knolcapucien die elk jaar weer van scratch vele meters omhoog klimt en mooie oranje knollen maakt.
2. Eenjarige winter/voorjaarsgroenten zaaien
Op de valreep kan je nu nog net een aantal (eenjarige) bladgroenten zaaien die je in de winter of het vroege voorjaar kan oogsten. Maar dan moet je wel snel zijn! Veel van de wintergroenten moet je uiterlijk eind september zaaien, maar met dit warme weer heb je nog wel wat extra dagen respijt.
- Winterpostelein: lekker sappig blad dat rijk is aan vitamine C en als één van de weinige groenten bevat het ook plantaardige omega 3 vetten! Groeit prima in de kou, maar is erg gevoelig voor wind.
- Mizuna (een soort mosterdblad): uiterlijk eind september zaaien, makkelijk te kweken en vol van smaak.
- Veldsla: tot in oktober zaaien, is winterhard en kan rustig blijven staan tot het voorjaar .
- Â Kervel: tot oktober zaaien (en misschien lukt koriander ook nog, normaal rond half september)
- En als je een gokje wilt wagen kun je ook nog proberen: herfsspinazie (scherpzaad, bijv. ), rucola en raapstelen
- In oktober en november kun je ook ui en knoflook planten, maar dat oogst je pas in het late voorjaar (Bron: HetkanWel)
3. Bollen poten (alleen biologische!)
Het najaar is ook de tijd om bollen te poten als je je tuin wat op wilt fleuren in het vroege voorjaar. Daarmee bewijs je ook de bijen een dienst. Althans, als je voor biologische bloembollen kiest. Want de gewone bollen die je in de tuincentra koopt zitten vol met bestrijdingsmiddelen waar bijen niet blij van worden! Zie mijn blog ‘Bloembollen giftig voor bijen?‘. Er zijn gelukkig een aantal webshops (bv. ecobulbs of naturalbulbs) waar je biologische bloembollen kunt bestellen en bij sommige biowinkels of tuincentra liggen ze soms ook.
4. Ontwerp van je tuin verbeteren
Is je tuin een chaos waar je door de bomen het (eetbare) bos niet meer ziet? Dan is het misschien tijd voor een frisse blik op de tuin en een nieuw ontwerp met eetbare planten! Dat kunnen wij Rozen voor je doen ;-). En ook voor het aanleggen van nieuwe structuren (denk aan leuke natuurlijke afscheidingen, stapelmuurtjes, kruidentorens of andere elementen) is het najaar een prima moment.
Dank weer Rozemarijn voor je leuke tips. De kruidenspiraal doet het geweldig!! Elke dag genieten we van verse kruiden uit eigen tuin. Deze week pompoensoep gemaakt met koriander gekruid. Allebei uit eigen tuin onbespoten. Dat voelt en smaakt zooo goed! great. groetjes, Anja.
Leuk om te horen Anja! Ben benieuwd hoe de rest van de tuin er nu uitziet!
K Begin ook een volkstuin deze winter
Bedankt voor je tips en ideëen
Gr jan van der eijk