Waar de voedselzandloper vast loopt

De voedselzandloper van Kris Verburgh staat al weken, zo niet maanden, bovenaan in de hitlijsten.  Zelfs bij de Bruna struikel je er over. Niet niks voor een boek waar toch behoorlijk wat ‘inconvenient truths’ over ons voedingspatroon in staan. Naast de verouderde schijf van vijf verwijst de jonge Belgische arts ook suiker, brood, aardappelen en zuivel vakkundig naar de prullenbak. Ik zeg: mooi dat dat op deze manier eindelijk het grote publiek bereikt. Maar voor het iets kleinere publiek dat verder kijkt dan een bord havermout ’s ochtends volgt hier een flinke portie tegengas.

Want ondanks Verburghs grootse plannen om niet de volgende ‘zelfuitgeroepen dieetgoeroe’ te zijn, lijkt het er toch verdacht veel op. Vinden trouwens ook deze artsen in Trouw en Volkskrant. Die vegen zijn oneliners over de gezondheidsvoordelen van bepaalde voedingsmiddelen resoluut van tafel. Ik doe het iets inhoudelijker. Met het risico dat ik mezelf als de volgende dieetgoeroe voordoe ;-).

Om te beginnen is het een verademing om uit de mond van een arts te horen dat de geneeskunde eigenlijk maar heel weinig echt kan genezen. En dat die eer wél te beurt valt aan wat we eten. Ons voedingspatroon speelt de belangrijkste rol in het op peil houden van onze gezondheid, in het voorkomen van chronische ziekten en in het genezen. En zelfs in het verouderingsproces, aldus Verburgh. Bravo. Dat voeding belangrijk is, dat punt is binnen. Maar wát dan gezonde voeding is, dat is een moeilijker punt, zoals je hieronder kunt lezen.

Of ga meteen naar:

• Goede adviezen die je gerust kunt overnemen (vertrouw mij maar 😉 )
• Adviezen die je beter met een korreltje zout kunt nemen

Wetenschappelijke ‘lariekoek’

Verburgh wijst er met recht op dat er duizende verschillende adviezen de ronde doen, en dat er met gemak voor elke mening wel een wetenschappelijk onderzoek te vinden is dat die mening onderbouwt. En dat terwijl er grote verschillen zijn in de kwaliteit van wetenschappelijk onderzoek. Zijn insteek is om alleen te vertrouwen op de grote wetenschappelijke onderzoeken die gepubliceerd zijn in de gerenommeerde grote wetenschappelijke tijdschriften als Nature en Science.

Maar of je daarmee dan de waarheid te pakken hebt, dat durf ik te betwijfelen. Je elimineert wellicht enigszins rammelende en te kleinschalige onderzoeken, maar je beperkt je wel tot wat er in de reguliere kringen als ‘aanvaardbaar’ (lees: ‘verkoopbaar’) wordt beschouwd. Er zijn ook tal van goed uitgevoerde wetenschappelijke studies die Nature en Science niet halen omdat het niet in het belang van geldschieters of de goede naam van universiteiten is. De lobby van de voedingsindustrie en de farmaceutische industrie, waar Verburgh zelf overigens voor waarschuwt (‘90 % van de studies naar geneesmiddelen wordt gefinancierd door de farmaceutische industrie’) strekt zich ongetwijfeld ook uit tot Nature en Science.

Mammoet op het menu

Daarnaast erkent Verburgh dat het juist interpreteren van wetenschappelijke resultaten ook nog een vak apart is. Hij raadt dan ook aan om naast de grote wetenschappelijke studies en meta-analyses ook naar resultaten uit andere vakgebieden te kijken zoals de biochemie en de evolutionaire biologie. Dat laatste is uitvoerig gedaan door Loren Cordain, de wetenschapper achter het concept van het paleo-dieet. Hij heeft de samenstelling van het dieet van jager/verzamelaars onderbouwd met uitgebreide analyses van het voedingspatroon van oervolkeren. Zelfs in de vorm van betrouwbare grote meta-studies zoals Verburgh graag ziet. Toch wordt Cordain nergens genoemd, en schuift Verburgh het paleo-dieet van tafel met de simpele opmerking dat de oermensen ‘helemaal niet zo veel vlees aten’. Met als enige onderbouwing dat het heus niet simpel was om een mammoet  te vellen. Niks geen wetenschappelijke studies of melding van Cordains werk. Hij heeft ons net geleerd dat we dat soort beweringen zonder onderbouwing niet zomaar moeten geloven…

De drie basisprincipes onder de loep

Op de drie basisprincipes van de voedseldriehoek als nieuwe ‘voedselschijf’ heb ik niks aan te merken. Wel op de manier waarop Verburgh ze invult.

1. Suikers zijn niet ongezond: ze zijn zeer ongezond

Alle slechte effecten die suiker op ons lichaam heeft komen uitvoerig aan de orde. Moedig dat hij zelfs noemt dat met het verminderen van koolhydraten in je dieet diabetes type 2 te genezen is. Alleen jammer dat hij zich alleen op de nadelen van glucose richt en geen woord besteedt aan de nadelige effecten van te veel fructose (zie mijn blog suiker: de snelweg naar veroudering). Terwijl de nadelen van een overload aan fructose tegenwoordig behoorlijk in de spotlights staan. Getuige deze veelbekeken lezing van Professor Lustig.

Fructose komt bij Verburgh alleen even aan bod als hij het over de gezondheidsvoordelen van fruit heeft. Hij herhaalt daar alleen de onvolledige waarheid dat fructose geen bloedsuikerpiek tot gevolg heeft. Maar noemt niet alle andere gezondheidsnadelen die fructose heeft, met name in de lever. Hij raadt dan ook zonder kanttekening fructosebom agavesiroop aan als suikervervanger.

2. Pas op met eiwitten

Volgens Kris zijn te veel eiwitten ongezond. Dat leert elke geneeskundestudent (is dat een goed argument?). Hij legt uit dat alle proteïnen die het lichaam aanmaakt op den duur beschadigd raken. Deze beschadigde proteïnen moeten door de cel afgebroken worden. Maar dat lukt niet altijd. En dat lijdt uiteindelijk tot die gevreesde veroudering. Dan is het een optie om te concluderen dat te veel eiwitten ongezond zijn, zoals Verburgh doet.  Maar er zijn ook nog andere mogelijkheden die Verburgh buiten beschouwing laat. Zo komt er steeds meer aandacht voor de enorme gezondheidsvoordelen van regelmatige calorie-beperking of ‘intermittent fasting’ (interval vasten, ik zal hier binnenkort een blog aan wijden). Als je regelmatig minimaal 16 uur niet eet krijgt het lichaam de kans om beschadigde cellen (en eiwitten) op te ruimen. Verburgh noemt calorierestrictie zelfs aan het eind van zijn boek als enige methode waarvan wetenschappelijk is aangetoond dat ze het verouderingsproces aanzienlijk kan vertragen!

Verburgh stelt ook dat veel vlees eten grote risico’s met zich meebrengt, vooral met betrekking tot kanker. Nou ben ik zelf ook geen voorstander van vlees als hoofdbestanddeel van de maaltijd; daarvoor is het te ‘kostbaar’ (op meerdere manieren). Maar ik heb wel m’n bedenkingen bij de vele onderzoeken die er onder vleeseters zijn gedaan. Want wat voor vlees aten de mensen in die onderzoeken? Grote kans dat ze voor die onderzoeken geen dure biologische biefstukken van grasgevoerde koeien gebruikten, maar het reguliere bio-industrie-vlees. Die dieren krijgen een onnatuurlijk dieet gevoerd van granen en soja. Om nog maar te zwijgen over allerlei gifstoffen die via antibiotica in het vlees kunnen zitten. Verburgh noemt zelf verderop in het boek ook dat het vlees dat we nu eten van een stuk mindere kwaliteit is dan vijftig jaar geleden en dat het moderne vlees meer omega 6 vetzuren bevat. Maar hij brengt dit niet in verband met de uitkomsten van onderzoeken onder vleeseters. Hij raadt om die reden gelukkig wel aan om biologisch vlees te eten.

Gelukkig erkent hij ook dat er bepaalde stoffen zijn die we alleen uit vlees (en vis) kunnen halen en dat het niet aan te raden is om helemaal vegetarisch te eten (zie ook mijn blog Waarom dierlijke producten soms onmisbaar zijn). De hoeveelheid vlees die hij per dag adviseert is echter wel heel erg mager… (ter grootte van de cirkel als je je duim en wijsvinger tegen elkaar aanzet). Hij geeft als voorbeeld dat we proteïnen veel beter uit groenten als broccoli kunnen halen omdat daar per calorie meer eiwitten inzitten dan in een steak. Maar dat ‘per calorie’ is misleidend. Want veel belangrijker is het gewicht; hoe veel broccoli moet je wel niet eten om aan dezelfde hoeveelheid calorieën te komen als in een steak? Veel!

3. Vetten zijn gezonder dan gedacht

Ja! Helemaal mee eens. Vooral suiker speelt een belangrijke rol bij hart- en vaatziekten. Niet vet. Althans, niet ál het vet. Verburgh maakt terecht een onderscheid tussen gezonde vetten en ongezonde vetten. Die laatste zijn vooral de transvetten (die in fabrieksmatige zoetigheden en frituurvoedsel zitten). Helemaal mee eens. De beruchte verzadigde vetten spreekt hij terecht vrij als zijnde de boosdoener voor hart- en vaatziekten. Maar verderop stopt hij (met name de dierlijke) verzadigde vetten toch weer in het verdomhoekje. Omdat verzadigde vetten makkelijker zouden samenklonteren in ons lichaam (lees voor meer nuances mijn blog Het ideale dieet is vet). En daarmee belandt ook roomboter op het lijstje ongezond. Jammer jammer. Want mits het van grasgevoerde koeien komt, zit roomboter juist vol met goede stoffen.

Het is dan wel weer fijn dat Verburgh de gezonde omega-3 vetzuren nog even in het zonnetje zet. Talloze studies tonen namelijk al aan dat ze een beschermende invloed hebben op hart- en vaatziekten, maar toch schrijven artsen ze niet voor. Omdat natuurlijke stoffen niet patenteerbaar zijn en dus niet interessant voor de farmaceutische industrie, legt Verburgh uit. Des te bijzonderder dat de American Psychiatric Association het gebruik van omega-3 vetzuren wel al aanbeveelt bij depressies en psychotische aandoeningen. Good news Verburgh!

Ook benoemt Verburgh het belang van omega-3 vetzuren voor onze hersenen. Al specificeert hij niet dat het dan met name om de omega 3-vetzuren EPA en DHA gaat die vooral in vette vis zitten. Hij noemt wel dat twee x per week vette vis eten een goede gewoonte is. Vooral voor de groei en ontwikkeling van de hersenen van de foetus zijn de omega-3 vetzuren heel belangrijk. Zelfs zó belangrijk dat zwangere vrouwen volgens Verburgh beter wél vis kunnen eten tijdens de zwangerschap. Ondanks de nadelen van zware metalen in vis. Ik zou aanraden om vis uit de meest schone zeeën te eten (vooral rond Alaska) en eventueel aan te vullen met (supplementen van) algen.

Overigens beweert Verburgh dat er in gekweekte zalm evenveel of zelfs meer omega-3 vetzuren zouden zitten dan in wilde zalm. Dit zou zijn omdat de kweekvissen door de weinige lichaamsbeweging vetter zijn. Het probleem is echter dat gekweekte zalm meestal ander voer krijgt (graan en soja) dan een wilde zalm van nature eet. En dat leidt juist in verhouding tot meer omega 6-vetzuren in kweekvis (zie 9 farmed fish facts, Dr. Mercola).

Goede adviezen die je gerust kunt overnemen (vertrouw mij maar 😉 )

1. Groenten als de basis van je dieet. Vooral de groene groenten, met als king of vegs: broccoli. Idealiter eet je 300 gram groente per dag, waarvan de helft rauw. En veel groentesapjes.

2. Toppers onder het fruit: frambozen, aardbeien, bosbessen en granaatappels (bevatten stofjes die de huid jong houden). Flavonoïden in fruit zijn supergezond, die zorgen voor de felle kleuren van fruit. Maar eet het fruit dan wel het liefst in z’n geheel met vezels en al en niet als vruchtensap; dat zijn suikerbommen.

3. Drink veel groene, witte en gemberthee.

4. Eet regelmatig paddestoelen. Quorn is gemaakt van eiwitten van fungus; een betere vleesvervanger dan soja dus, wat mij betreft.

5. Eet vooral zachtgekookte eieren of spiegeleitjes, want bij het bakken van een omelet raakt de cholesterol in het ei geoxideerd, en dat is ongezond. Niet cholesterol op zich.

6. Doe alles wat gefrituurd is in de ban. Vanwege de ongezonde transvetten en omdat alle voedingswaarde er sowieso al uit verdwenen is. Daarnaast is het ook nog eens verslavend.

7. Neem pure chocola als tussendoortje. Het is een bron van goede flavonoïden en heeft een bijzonder gezond effect op hart en bloedvaten. Het verlaagt de bloeddruk en zorgt voor een betere insulinerespons.

8. Mijdt antibiotica als het niet echt nodig is. Het is funest voor het bacterieleven in de darmen.

9. Noten zijn gezond. Walnoten vooral vanwege het omega 3 vetzuur ALA wat goed is voor de hersenen. Mee eens, maar dan bij voorkeur wel als ze eerst geweekt zijn. Anders blijven de mineralen slecht opneembaar door het fytinezuur.

10. Zonnebloemolie en maïsolie zijn ongezond vanwege de grote hoeveelheden omega 6 vetzuren. Koolzaad en saffloerolie horen eigenlijk ook in dat rijtje thuis.

11. Mijd aspartaam als de pest (wordt gebruikt als suikervervanger in zoetjes, diet coke etc.). Het kan de kans op kanker, depressie en migraineaanvallen vergroten. Gebruik als suikervervanger liever stevia. Verburgh noemt ook tagatose als vervanger, maar daar ben ik minder een voorstander van. Tagatose komt van nature maar in hele kleine hoeveelheden voor in hoog verhitte melk. Voor de consumptie wordt lactose sterk bewerkt om er tagatose uit te halen. En in veel gevallen zelfs met behulp van genetisch gemanipuleerde bacteriën (Bron: Tijdschrift voor orthomoleculaire geneeskunde, nr 1 2013).

12. Eet meer kalium bijvoorbeeld in bananen, avocado’s en zwarte chocola. Daarmee breng je de balans terug tussen (teveel) natrium en (weinig) kalium. Goed himalaya zeezout kan overigens geen kwaad.

13. Gebruik veel kruiden in de keuken; die bevatten veel goede stofjes, zoals apigenine in peterselie, en curcumine in kurkuma (liefst eten samen met zwarte peper en vet)

14. Gebruik regelmatig ui en knoflook, knoflook het liefst rauw (maar wel fijngemaakt). Ze activeren de verdedigingslinies van onze cellen en hebben een preventieve werking tegen hart en vaatziekten.

Adviezen die je beter met een korreltje zout kunt nemen

1. Melk en yoghurt zijn volgens Verburgh niet gezond. Daar ben ik het in grote lijnen mee eens (zie mijn blog Alles wat je niet wilde weten over melk). Hij maakt echter helemaal geen onderscheid tussen gewone melk en gefermenteerde melkproducten. Het zou allebei slecht zijn voor je darmen. Terwijl dat een wereld van verschil uitmaakt qua voedingswaarde. In gefermenteerde melkproducten is de melksuiker grotendeels omgezet in het goed verteerbare melkzuur en de melkzuurbacteriën zijn bovendien goed voor het bacterieleven in je darmen. Hij benadrukt zelf ook hoe belangrijk het is om een gezonde populatie darmbacteriën te hebben. Bovendien kan 90% van de Europeanen lactose wél verteren. Dat melk niet helpt tegen osteoporose, dat is goed om de wereld in te krijgen. Dat is een leugen van de zuivelindustrie die al te lang bestaat.

2. Helemaal jammer is dat hij als alternatief voor yoghurt en melk soja-producten aanraadt. Die zijn volgens hem makkelijker te verteren voor onze darmen. Wederom hier geen woord over de wetenschappelijke studies naar de anti-nutriënten in soja (o.a. lectinen en fytinezuur) die soja juist zeer moeizaam verteerbaar maken. Om van de fyto-oestrogenen nog maar te zwijgen (hij noemt dit zijdelings en raadt alleen voedingssupplementen met hoge doses geconcentreerd soja-extract af voor vrouwen met borstkanker). Die anti-nutriënten gelden trouwens ook grotendeels voor andere peulvruchten, die hij juist aanraadt.

3. Hij is lyrisch over havermoutpap: het bevat veel vezels die de darmperistaltiek stimuleren. De suikers komen door de vezels minder snel in de bloedbaan. Maar toch blijft het een flinke zetmeelbom. De glycemische index van havermoutpap mist ’toevallig’ in het rijtje in zijn boek. Maar die is 50, vergelijkbaar met volkorenbrood (Bron: De voedselzandloper is wetenschappelijke lariekoek, de Volkskrant). Niet iets om dagelijks te eten zou ik zeggen. En als je het eet, zorg dan dat je de juiste bereidingsmethode te pakken hebt zodat je ook daadwerkelijk wat hebt aan de mineralen die er in zitten.

4. Aiai, de magnetron als makkelijke manier om je havermoutpap op te warmen… doe maar niet! Check De pathologische trekjes van de magnetron.

5. Agave als suikervervanger: nee, een fructosebom!

6. Hij raadt tarwezemelen aan als vezels voor de darmen. Vanwege de gluten zou ik dat zeker niet doen. Neem dan liever haverzemelen, of nog beter, psylliumvezels (maar niet meer dan 1 theelepel per dag).

7. Zijn advies is om de zon te mijden vanwege veroudering van de huid. Hij zegt daar niks over de beschermende werking van vitamine D, behalve in de laatste zin. Maar dat kunnen we volgens hem ook als supplement nemen. Terwijl hij er verder voor pleit om stoffen zoveel mogelijk uit hun natuurlijke bron te halen (voeding) in plaats van uit supplementen. Hij zegt niks over de beschermende werking van vitamine D tegen kanker, en ook niet over de slechte stoffen die in zonnebrandcrêmes zitten. Ik wel, in Zonnen zonder smeren is gezond.

8. Eet veel kleine tussendoortjes. Hij raadt dit aan om echte honger te voorkomen waardoor je de drang krijgt iets zoets of ongezonds te gaan eten. Maar continu eten betekent ook continu een effect op je bloedsuikerspiegel. En hoe hoger de insulinespiegel gemiddeld is per dag, hoe sneller je veroudert. Misschien dat veel kleine tussendoortjes helpen om af te vallen (ik denk het niet), maar zeker niet om langer jong te blijven, wat uiteindelijk toch de centrale boodschap van zijn boek is!

Facebook

Twitter

Google

Pinterest

Email

Print